Theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Chỉ thị 1568/CT-TTg ngày 19/8/2010, ngay trong quý III/2010, các bộ, ngành, địa phương báo cáo Thủ tướng Chính phủ phương án sắp xếp các tổng công ty nhà nước hoạt động không hiệu quả, thua lỗ kéo dài nhiều năm, không có khả năng phục hồi và xử lý trách nhiệm của tập thể, cá nhân có liên quan.
Trong tháng 9 tới, Thủ tướng Chính phủ cũng yêu cầu Bộ Kế hoạch và Đầu tư hoàn tất dự thảo về tiêu chí, danh mục xác định doanh nghiệp 100% vốn nhà nước đến năm 2010 để trình Thủ tướng Chính phủ ban hành.
Các nghị định thay thế Nghị định 109/2007/NĐ-CP về chuyển doanh nghiệp 100% vốn nhà nước thành công ty cổ phần; Dự thảo Nghị định về quản lý và kinh doanh vốn nhà nước cũng như cơ chế giám sát và đánh giá hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp 100% vốn nhà nước và doanh nghiệp có vốn nhà nước… cũng sẽ được Thủ tướng Chính phủ ký ban hành ngay trong quý III/2010.
Trong quý IV/2010, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ Kế hoạch và Đầu tư báo cáo thể chế, cơ chế thực hiện chức năng quản lý nhà nước và chức năng quản lý của chủ sở hữu trong việc giám sát hiệu quả sản xuất - kinh doanh, việc đầu tư phát triển và sử dụng vốn, tài sản nhà nước tại doanh nghiệp nhà nước, đặc biệt là các tập đoàn, tổng công ty nhà nước.
Cũng trong khoảng thời gian này, sẽ ban hành các quy định liên quan tới thành lập mới, tổ chức lại, giải thể doanh nghiệp 100% vốn nhà nước; tổ chức thực hiện quyền và nghĩa vụ của chủ sở hữu nhà nước đối với doanh nghiệp 100% vốn nhà nước và doanh nghiệp có vốn nhà nước.
Riêng với các tập đoàn, tổng công ty nhà nước, Thủ tướng yêu cầu các bộ quản lý ngành kinh doanh chính của các đơn vị này và UBND các địa phương sở tại phải đánh giá toàn diện hoạt động của tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước thuộc trách nhiệm quản lý của mình; đánh giá hiện trạng cơ cấu ngành kinh doanh của các tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước; xác định rõ ngành nghề kinh doanh chính, đề xuất biện pháp chấn chỉnh việc đầu tư vốn vào những ngành không liên quan đến ngành kinh doanh chính; đề xuất việc điều chỉnh cần thiết về mô hình tổ chức hoạt động của tập đoàn và tổng công ty nhà nước. Công việc này phải hoàn thành trước ngày 31/12/2010.
Bên cạnh đó, xây dựng đề án tổ chức, sắp xếp lại các tổng công ty nhà nước, công ty nhà nước theo ngành, lĩnh vực trọng yếu để hình thành những tổng công ty nhà nước đủ mạnh thực hiện có hiệu quả vai trò và nhiệm vụ được giao.
Như vậy, sẽ khó có cửa lẩn tránh cho những doanh nghiệp không nằm trong diện nhà nước nắm giữ 100% vốn, như nhiều chuyên gia kinh tế đã lo ngại sau thời điểm 1/7/2010. Tuy nhiên, trách nhiệm nặng nề đang đè nặng lên vai các bộ, ngành, khi thời hạn cho các công việc lớn trên chỉ còn khoảng 1 tháng.
Cũng cần nhắc lại, tại thời điểm các doanh nghiệp nhà nước buộc phải hoàn thành chuyển đổi sang thực hiện theo Luật Doanh nghiệp, cách thức xử lý mang tính tình huống, nghĩa là chuyển toàn bộ các doanh nghiệp đang hoạt động theo Luật Doanh nghiệp nhà nước sang hình thức công ty TNHH một thành viên theo Luật Doanh nghiệp, với nguyên tắc chuyển đổi nguyên trạng để giảm thiểu thời gian. Cách thức này đã giúp cho việc chuyển đổi doanh nghiệp nhà nước hoàn tất nhanh chóng và êm ả. Tuy nhiên, lời giải cho bài toán hiệu quả có lẽ sẽ phải đợi các bước chuyển thực sự tiếp theo.