Thoát bẫy thu nhập trung bình là một trong những nội dung trao đổi quan trọng trong chương trình nghị sự tại Diễn đàn Phát chiển châu Á lần thứ 5, theo ông Việt Nam cần có những giải pháp gì để thúc đẩy quá trình tăng trưởng ổn định đồng thời tránh bẫy thu nhập trung bình?

Việt Nam rất đáng được ca ngợi vì đã duy trì được sự ổn định chính trị và kinh tế vĩ mô, đây là hai yếu tố then chốt đối với phát triển kinh tế-xã hội.

Để củng cố những thành tựu đạt được và khôi phục lại tốc độ tăng trưởng kinh tế cao cũng như tăng trưởng đồng đều, Việt Nam cần đẩy mạnh hơn nữa những cải cách cơ cấu chủ yếu trong khu vực doanh nghiệp nhà nước, lĩnh vực ngân hàng và đầu tư công. Bên cạnh đó, Chính phủ cũng cần quản lý nợ công thông qua mở rộng cơ sở thuế và hợp lý hóa chi tiêu công.

Việt Nam đã từng là một trong những nền kinh tế có tốc độ tăng trưởng cao nhất thế giới kể từ năm 1990 và vươn lên thành một quốc gia có mức thu nhập trung bình vào năm 2010.

Tuy nhiên, tăng trưởng kinh tế đã giảm sút từ mức trung bình là 7,3% trong giai đoạn 2000-2007 xuống còn 5,7% trong giai đoạn 2008-2013, do tốc độ cải cách cơ cấu diễn ra chậm chạp bên cạnh đó là sự ảnh hưởng từ những bất ổn toàn cầu.

Theo tôi, khu vực tư nhân sẽ đóng một vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy năng lực cạnh tranh của Việt Nam và tránh bẫy thu nhập trung bình. Việt Nam cần tận dụng tối đa lợi ích từ hội nhập kinh tế toàn cầu thông qua thương mại và đầu tư được tăng cường từ việc hội nhập sâu hơn vào Cộng đồng Kinh tế ASEAN và hàng loạt các hiệp định tự do thương mại.

Cụ thể, Chính phủ cần thực hiện một cách có hiệu quả những luật lệ và quy định trong kinh doanh để tạo ra một sân chơi bình đẳng cho tất cả các doanh nghiệp và hỗ trợ phát triển một môi trường cạnh tranh lành mạnh hơn.

Ông đánh giá như thế nào về môi trường kinh tế vĩ mô, mục tiêu tăng trưởng GDP của Việt Nam với mức 5,8% trong năm 2104, từ 6% trở lên tại năm 2015 và 6,5-7% cho 5 năm tới?

Theo dự báo của ADB, tăng trưởng kinh tế của Việt Nam năm nay ở mức 5,6%, có thể tăng lên 5,8% vào năm sau. Tuy nhiên, tôi cho rằng kết quả còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Nếu thuận lợi, con số này có thể lên trên 6% và ngược lại có thể thấp hơn. Song, nhìn chung tốc độ tăng trưởng của Việt Nam hiện đã mạnh hơn so với thời gian trước.

Đầu tư vào cơ sở hạ tầng của Việt Nam khá tốt, đóng góp một phần vào tăng trưởng GDP đồng thời cũng là nền tảng phát triển đất nước. Nhưng chất lượng, hiệu quả và cả yếu tố môi trường mới là vấn đề cốt yếu, nếu Việt Nam không tính các yếu tố tổng thể này thì sẽ gây hại nhiều hơn là những hiệu ứng tích cực.

Do vậy, tôi muốn nhấn mạnh việc đặt ra một chỉ tiêu cao không quan trọng bằng tập trung vào chất lượng tăng trưởng cũng như chất lượng nguồn lao động.

Trong 2 ngày qua, nhân dịp đến Việt Nam dự Diễn đàn Phát triển châu Á, tôi đã có nhiều cuộc gặp gỡ lãnh đạo cấp cao của Việt Nam, chủ yếu bàn việc tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế đã phục hồi, dần ổn định. Việt Nam cũng đã có nhiều thay đổi về pháp lý với Luật Đất đai, Luật Đấu thầu... Khi trao đổi với Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Văn Bình, tôi có lưu ý việc cần quản lý chặt hơn các ngân hàng thương mại, siết quy định về an toàn, ngăn ngửa rủi ro, làm cho hoạt động ngành minh bạch hơn.

Về doanh nghiệp Nhà nước, tôi cho rằng vấn đề then chốt Việt Nam giải quyết là số lượng các đơn vị này còn nhiều, cả quy mô lớn lẫn nhỏ. Tư nhân hóa, cổ phần hóa là biện pháp hiệu quả, tăng cường được năng lực quản lý vận hành. Điều quan trọng với một quốc gia đang phát triển như Việt Nam là cần thúc đẩy khu vực doanh nghiệp vừa và nhỏ mạnh hơn nữa. Ngoài ra, các bạn cũng cần cải thiện khu vực tài chính, thông qua đó có thể phân bổ và huy động vốn hiệu quả hơn để phát triển.

 Về môi trường kinh doanh của Việt Nam, ông có cảm nhận như thế nào?

Việt Nam có chỉ số thu hút vốn đầu tư nước ngoài (FDI) tốt, nhưng đáng buồn chỉ số về môi trường đầu tư, kinh doanh vẫn chưa cải thiện. Tôi được biết theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới (WB), chỉ số môi trường kinh doanh của Việt Nam thấp hơn trung bình, thấp trong nhóm 10 nước ASEAN. Việt Nam cần nỗ lực nhiều để làm cho môi trường kinh doanh của mình lành mạnh hơn.

Việt Nam vẫn đang thu hút khá nhiều vốn đầu tư nước ngoài. Ông đánh giá như thế nào về dòng vốn này?

Tôi cho rằng nguồn vốn FDI vào Việt Nam mạnh nhưng chưa tạo ra những giá trị cần có như kỳ vọng. Các bạn cần khai thác tốt hơn bằng cách thúc đẩy nhóm các doanh nghiệp phụ trợ, doanh nghiệp vừa và nhỏ. Nếu các doanh nghiệp FDI chỉ nhập linh kiện từ nước ngoài về và lắp ráp tại Việt Nam, hiệu quả mang lại cho nền kinh tế sẽ thấp.

Ngoài ra, bên cạnh thu hút FDI, Việt Nam cẩn phát triển cả doanh nghiệp trong nước, đảm bảo sân chơi bình đẳng giữa họ và doanh nghiệp nước ngoài. ADB sẽ tiếp tục hỗ trợ cho Việt Nam phát triển mạnh mẽ hơn nữa khối doanh nghiệp vừa và nhỏ.

 Một mô hình hợp tác đầu tư được nhắc đến nhiều ởViệt Nam gần đây là hợp tác công - tư (PPP). Ông có lời khuyên gì cho Việt Nam khi áp dụng mô hình này?

Hợp tác Nhà nước tư nhân (PPP) không phải cây đũa thần, dù hiện nay Việt Nam đã thu được nhiều kết quả tốt trong nhiều dự án xây dựng, cơ sở hạ tầng. Nhà quản lý cần xác định chương trình nào phù hợp để áp dụng PPP. Hợp tác Nhà nước - tư nhân không phải là phương thuốc chữa bách bệnh. Có những dự án thiết kế tốt, chuẩn bị tốt, thì mới thu được lợi ích tốt nhất. Trong một số trường hợp, dự án PPP có thể không đạt được hiệu quả như mong muốn.

 Sau khi triển khai thực hiện những khuyến nghị từ “Đánh giá giữa kỳ Chiến lược 2020” nhằm phù hợp với điều kiện mới, ADB có những thay đổi như thế nào trong hoạt động hỗ trợ cho Việt Nam?

Đánh giá giữa kỳ Chiến lược 2020 là kết quả cuối cùng của một quá trình kéo dài, nhằm chuẩn bị đáp ứng những thử thách của một châu Á-Thái Bình Dương đang chuyển mình.

ADB phải cải thiện thích hợp, nhạy bén trong ứng phó và hiệu quả trong hoạt động của mình. Cụ thể, cải thiện hoạt động của ADB tại thực địa, xây dựng kỹ năng, cung cấp dịch vụ tốt hơn cho khách hàng là các nước thành viên đang phát triển.

Tại “Đánh giá giữa kỳ Chiến lược 2020” cho thấy châu Á-Thái Bình Dương đang đối mặt với những bất bình đẳng đang gia tăng trong thu nhập, tiếp cận các cơ hội kinh tế và xã hội, thiếu hụt cơ sở hạ tầng, biến đổi khí hậu đe dọa…

Theo đó, ADB đã đưa ra Nghị trình phát triển gồm 8 điểm để kích thích và giữ vững tăng trưởng ở châu Á, đó là ổn định kinh tế vĩ mô; cơ sở hạ tầng phù hợp; phát triển nguồn vốn con người; các thể chế thương mại và đầu tư mở cửa; quản trị tốt; cam kết đối với tăng trưởng đồng đều; chiến lược phát triển quốc gia được tổ chức và chia sẻ tốt; ổn định an ninh và chính trị.

Với Việt Nam, ADB đã cam kết cung cấp 630 triệu USD trong vòng 10 năm để tiến hành tái cơ cấu thử nghiệm một số doanh nghiệp nhà nước lớn được lựa chọn, nhằm cải thiện năng lực cạnh tranh của những doanh nghiệp này.

ADB cũng đang hỗ trợ cho những thách thức dài hạn nhằm phát triển một khu vực tài chính trong nước có chiều sâu hơn và đa dạng hơn. Những cải cách này cũng sẽ tạo điều kiện cho pháp triển khu vực tư nhân trong nước, mà quan trọng nhất là các doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Theo đó, ADB cũng tiếp tục duy trì chương trình cho vay đối với Việt Nam, giá trị khoảng 1,3 tỷ USD mỗi năm, hỗ trợ trong các lĩnh vực giao thông, năng lượng, nông nghiệp và tài nguyên, cung cấp nước và các cơ sở hạ tầng, dịch vụ đô thị khác, giáo dục và tài chính.

Cảm ơn ông!

Cúc Nhi (ghi)

Nguồn: Diễn đàn Ngoại giao kinh tế trực tuyến